Gurmar wykorzystywany jest do normalizacji właściwego poziomu glukozy i insuliny we krwi, dzięki czemu stosuje się go jako element terapii cukrzycy, pomocniczo w celu redukcji masy ciała. Działanie gurmaryny, zaburzające aktywność receptorów smaku słodkiego, ułatwia kontrolowanie diety u osób przechodzących kuracje odchudzające oraz hamuje apetyt na węglowodany. Blokowanie wchłaniania glukozy oraz regulacja metabolizmu cukrów i tłuszczy sprzyjają walce z nadwagą i otyłością.
Systematyka i pochodzenie
Gurmar czyli Gymnema sylvestre to tropikalna, wieloletnia roślina z rzędu Contrortae (goryczkowce), rodziny Asclepiadaceae (trojeściowate), rozpowszechniona, dzięki medycynie ajurwedyjskiej. Przypominjące winorośl zdrewniałe pnącze wywodzi się z południowych Indii, ale odnaleźć można ją także na terenach południowo – wschodniej Azji i w Afryce. Rośnie wolno, najintensywniej w klimacie wilgotnym tropikalnym i subtropikalnym. Pnącze może osiągać nawet kilkanaście metrów. Liście przyjmują kształt podłużny i eliptyczny, u podstawy zaokrąglony. Niewielkie (około 2 cm) kwiaty o żółtej barwie przypominają dzwoneczki[1].
W lecznictwie indyjskim wyzyskiwane są przede wszystkim liście, korzeń i łodyga tej rośliny, jako że stanowią one cenne źródło kwasu gymneminowego, wykorzystywanego w dawnym
i współczesnym lecznictwie, zwłaszcza w terapii cukrzycy. Z tymi właściwościami łączy się jej tradycyjna hinduska nazwa gurmar, czyli „niszczyciel cukru”. Już ponad 2000 lat temu zauważono, iż żucie liści gymnemy redukuje zdolność rozpoznawania smaku słodkiego, hamując przy tym łaknienie pokarmów bogatych w cukry[2]. Wywodząca się z greki botaniczna nazwa – gymnema – „naga nić” nawiązuje do cech fizycznych rośliny.
Skład i związki aktywne
Surowcem farmakopealnym, wykorzystywanym przez współczesną farmaceutykę są wysuszone, rozdrobnione liście o barwie żółtej lub żółtozielonkawej. Są one pozbawione zapachu, ale cechują się wyjątkowo gorzkim smakiem. Głównym składnikiem surowca są pochodne kwasów oleanowych – glikozydy triterpenowe, określane kwasami gymnemowymi (GA)[3]. Największe spectrum działania leczniczego wykazuje kwas gymnemowy IV, który blokuje receptory smaku słodkiego, wykazuje działanie przeciwcukrzycowe oraz wstrzymuje absorbcję glukozy w jelitach[4]. Kwasy redukują poziom cholesterolu całkowitego, frakcji WLDL i LDL oraz triglicerydów; przyczyniają się do wzrostu HDL[5]. W liściach gurmaru obecny jest ponadto specyficzny związek polipeptydowy – gurmaryna – odpowiedzialna za znieczulanie kubków smakowych. Surowiec zawiera duże ilości chromu, normalizującego poziom glukozy we krwi, wzmagającego działanie insuliny. Biopierwiastek wspiera i reguluje przemianę węglowodanów, jako element czynnika tolerancji glukozy (GTF)[6]. Inne związki aktywne wyizolowane z surowca to: kwas mrówkowy, kwas winowy, antrachinony, fitosterole, żywice oraz naturalny kwas hydroksycytrynowy (HCA), blokujący wchłanianie węglowodanów z pożywienia i regulujący metabolizm cukrów[7]. Liście zawierają też wysokie stężenia potasu i wapnia, biopierwiastków, które obok chromu, odpowiedzialne są za wydzielanie insuliny przez komórki beta wysp Langerhansa, dzięki czemu roślina pozytywnie wpływa na zwiększenie produkcji i sekrecji insuliny. Działa też regeneracyjnie na komórki trzustki.[8] Kemferol i kwercetyna natomiast wykazują działania przeciwalergiczne (hamują wydzielanie histaminy) i przeciwzapalne.
Działanie i zastosowanie
Gurmar wykorzystywany jest do normalizacji właściwego poziomu glukozy i insuliny we krwi, dzięki czemu stosuje się go jako element terapii cukrzycy, pomocniczo w celu redukcji masy ciała. Działanie gurmaryny, zaburzające aktywność receptorów smaku słodkiego, ułatwia kontrolowanie diety u osób przechodzących kuracje odchudzające oraz hamuje apetyt na węglowodany. Blokowanie wchłaniania glukozy oraz regulacja metabolizmu cukrów i tłuszczy sprzyjają walce z nadwagą i otyłością. Preparaty z tej rośliny znajdują także zastosowanie przy obniżaniu poziomu cholesterolu, wspierają prawidłową pracę serca i układu krążenia, poprawiają funkcje czynnościowe trzustki i wątroby. Roślina działa przeciwzapalnie, antyalergicznie, bakteriobójczo (w stosunku do między innymi staphylococcus aureus), przeciwgrzybiczo (candida albicans)[9]. Znajduje także zastosowanie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka, niedokrwistości, hemoroidów, schorzeniach układu moczowego, chorobach reumatycznych[10].
Literatura:
Akhtar M. S., Bhakuni V., Streptococcus pneumoniae hyaluronate lyase: an overview, Current Science, vol. 86, no. 2, 2004, 285 – 295.
Baskaran K., Ahamath B., Shanmugasundaram K., Rajesh B., Antidiabetic effect of a leaf extract from Gymnema sylvestre in noninsulin-dependent diabetes mellitus patients,
J. Ethnopharmacol., 1990, 295 – 300.
Chattopadhyay R. R., A comparative evaluation of some blood sugar lowering agents of plant origin, Journal of Ethnopharmacology, vol. 67, no. 3, 1999, 367 – 372.
Evans W. C., Trease G. E., Evans D.,Trease and Evans, Pharmacognosy, WB Saunders, Philadelphia, 15th edition, 2002.
Kaushik M., Kaushik A., Arya R., Singh G., Malik P., Anti-obesity property of hexane extract from the leaves of Gymnema sylvestre in high fed cafeteria diet induced obesity rats, International Research Journal of Pharmacy, vol. 2, 2011, 112 – 116.
Khramov V. A, Spasov A. A., Samokhina M. P., Chemical composition of dry extracts of Gymnema sylvestre leaves, Pharmaceutical Chemistry Journal, vol. 42, no. 1, 2008, 30 – 32.
Lamer – Zarawska E., Kowal – Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, wyd. I, Warszawa 2012.
Saneja A., Sharma C., Aneja K. R., Pahwa R., Gymnema Sylvestre (Gurmar): a review, Der Pharmacia Lettre, vol. 2, no. 1, 2010, 275 – 284.
Sathya A., Ramasubramaniaraja R., Brindha P., Pharmacognostical, phytochemical and
GC-MS investigation of successive extract of Gymnema sylvestre, Journal of Pharmacy Research, vol. 3, 2010, 984 – 987.
Zielińska – Pisklak M., Szeleszczuk Ł., Młodzianka A., Rośliny o działaniu hipoglikemizującym, Lek w Polsce, vol. 23, nr 9, 2013, 57 – 58.
[1] Saneja A., Sharma C., Aneja K. R., Pahwa R., Gymnema Sylvestre (Gurmar): a review, Der Pharmacia Lettre, vol. 2, no. 1, 2010, 275 – 284.
[2] Chattopadhyay R. R., A comparative evaluation of some blood sugar lowering agents of plant origin, Journal of Ethnopharmacology, vol. 67, no. 3, 1999, 367 – 372.
[3] Lamer – Zarawska E., Kowal – Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, wyd. I, Warszawa 2012.
[4] Khramov V. A, Spasov A. A., Samokhina M. P., Chemical composition of dry extracts of Gymnema sylvestre leaves, Pharmaceutical Chemistry Journal, vol. 42, no. 1, 2008, 30 – 32.
[5] Kaushik M., Kaushik A., Arya R., Singh G., Malik P., Anti-obesity property of hexane extract from the leaves of Gymnema sylvestre in high fed cafeteria diet induced obesity rats, International Research Journal of Pharmacy, vol. 2, 2011, 112 – 116.
[6] Ibidem.
[7] Sathya A., Ramasubramaniaraja R., Brindha P., Pharmacognostical, phytochemical and GC-MS investigation of successive extract of Gymnema sylvestre, Journal of Pharmacy Research, vol. 3, 2010, 984 – 987.
[8] Baskaran K., Ahamath B., Shanmugasundaram K., Rajesh B., Antidiabetic effect of a leaf extract from Gymnema sylvestre in noninsulin-dependent diabetes mellitus patients, J. Ethnopharmacol., 1990, 295 – 300.
[9] Akhtar M. S., Bhakuni V., Streptococcus pneumoniae hyaluronate lyase: an overview, Current Science, vol. 86, no. 2, 2004, 285 – 295.
[10] Evans W. C., Trease G. E., Evans D.,Trease and Evans, Pharmacognosy, WB Saunders, Philadelphia, 15th edition, 2002.
